De eerste dag

Holy moly!? Zo’n eerste dag onderwijs.
JA! Het is nog vakantie.
MAAR toch!? Nooit klaar. Dus!
Werkdruk tot het maximum.
Volledig in het diepe gegooid worden.

Of?

Via een omweg geland op een basisschool voor Jenaplanonderwijs. In mijn eigen woonplaats Tilburg. Jeanne d’Arc de naam van de school. Die vrouw ooit omstreden, nu nationale heldin. De school waar ik mag doen wat ik het liefste doe; de school samen opnieuw uitvinden. Het onderwijs en het concept sterk wegzetten. Met elkaar als team. Collectief. De barricade op, de uitdaging aan. Waarbij ik mijn inclusieve kijk op het onderwijs meeneem. En dat vraagt de wijk waarin de school staat.

Vandaag mijn eerste dag. Spannend. Mijn eerste ontmoeting met een aantal collega’s. En een eerste ontmoeting met collega’s die wellicht ooit een naaste collega zouden kunnen worden. Sollicitatiegesprekken als mijn eerste actie.

Alles nieuw. Met een officiële handdruk krijg ik een laptop in mijn handen gedrukt, “want zonder laptop ben je nergens,” zo wordt mij op het hart gedrukt. Op weg naar mijn werkplek stelt zij voor een rondje door de school te lopen. Van de buitenkant zou je niet zeggen dat het aan de binnenkant zo mooi en groots is opgezet. Niets is wat het lijkt. Ruime, dubbele lokalen voor de stamgroepen omringen een even ruime en groene (!) speelplaats. Er is zelfs ruimte moestuintjes aan te leggen. Het bruisen van ideeën wordt alleen maar sterker…

Op uitnodiging van de directrice heet ik de sollicitanten voor de functie onderwijsassistent welkom, -leid ze in de voor mij even nieuwe school rond, en sluit aan bij de kandidaten voor de functie leerkracht. Tussendoor verbouw ik ‘mijn’ werkplek en tref de eerste voorbereidingen. De verbinding met mijn voorganger gemaakt.

Spannend vind ik het wel. Dus. De taak. De uitdaging die voor me ligt. Maar meer nog ben ik benieuwd naar het gehele team. Naar de dynamiek. Naar wie iedereen is, waar iedereen ‘staat’ en naar hoe we met elkaar gaan bouwen aan goed onderwijs! Goed onderwijs vanuit kennis, onderwijsvisie en een sterke pedagogische grondhouding. Passie. Ambitie. Rode draden te verbinden.

De sollicitaties zijn het thema vandaag. Leidend.
Het leggen van het fundament is in volle gang.

Na de gesprekken met de potentiële onderwijsassistenten vraagt zij mij aan te sluiten bij het samenvatten en delen van eerste indrukken. Ook ik heb tenslotte een eerste indruk opgedaan tijdens de informele rondleiding. Een gesprek gevoerd.

Wat mij direct opvalt is het integer beschouwen van de kandidaten. Niemand wordt direct van tafel geveegd, -wat ik in het verleden wel heb zien gebeuren, maar iedereen wordt gedegen en breed beargumenteerd besproken. Sterker. Er wordt een nieuw, leeg gepakt omdat die met aantekeningen vol is.

Ik merk op dat het me ergens verbaasd. Want vanuit wat net beschouwd en besproken is, zou er makkelijk een conclusie getrokken kunnen worden. De leerkracht met wie de assistent gaat samenwerken was immers vrij duidelijk. Maar zo makkelijk gaat het niet.

Een tweede beschouwing vindt plaats. De tijd wordt genomen om vanuit een ander perspectief te beschouwen: het perspectief van benoembaarheid. Een aantal existentiële topics zoals achtergrond, ambitie, eerste zichtbare kenmerken, mogelijke verdiepende vervolgvragen voor een tweede ontmoeting en wat hebben de leerkracht én het team nodig openen nieuwe perspectieven. Heel respectvol en natuurlijkerwijs vindt een er shifting plaats. De leerkracht ziet zelfs bij één van de kandidaten na een duidelijke conclusie nieuwe perspectieven. Prachtig!

Uiteindelijk blijven er van de vijf mensen die gesolliciteerd hebben er drie over, waaronder die van de eerste conclusie. Deze drie gaan een tweede ronde in waarbij ze worden uitgenodigd een pitch voor te bereiden. Niet te lang, maar interessant genoeg om op door te praten met elkaar. Ik ben erbij en wordt hier blij van. Enthousiast!

Wordt vervolgd…

 

Een attractie met inhoud

Vandaag op excursie naar ’t Ravelijn, een reguliere middelbare school waar ze nu een aantal jaar werken met Online Leren. Een school die jaren van voorbereiding hebben omgezet in actie, omgezet in een online omgeving en waarbinnen leerkrachten hun eigen onderwijs vormgeven.

Voor de ICT-puristen: het platform waar ze mee werken heet Volution en won recentelijk een innovatieprijs.

Eén van de zogeheten ‘bewakers’ van de leerlijnen vertelt dat zij een jaar of acht geleden zijn gestart met het uitwerken van het idee. Persoonlijke leerlijnen en leerdoelen. Jaren later werd VO-lution als middel geïntroduceerd. Het draait nu een jaar of drie en na de eerste hobbels komt de school, waar ook alle ruimtes en klassen zijn vormgegeven op het concept, in ‘rustiger’ vaarwater.

Rustiger bewust tussen aanhalingstekens omdat het grote borgen het afgelopen jaar is ingezet. Jaren hebben leerkrachten hun lesstof ontwikkeld, met en enkelen zelfs los van de reguliere methoden. Kerndoelen en eindtermen als uitgangspunt. Iets met visie.

Wat ik doe is luisteren, soms een vraag en vooral glunderen. Ik geniet van de passie waarmee iedereen binnen de school vertelt over het gehele proces. Geniet van de weg naar dat wat het nu is. Met hun woorden, uitleg en enthousiasme laten ze puzzelstukjes op hun plek vallen. Ik denk terug aan onze visie een jaar eerder ingezet. Een korte recapitulatie van de visie van ’t Ravelijn:

Groepen van 60 leerlingen, verdeeld in drie groepen met drie leerkrachten en een legertje aan assistenten. Ook het gebouw is hier op ingericht: een aantal lokale en grote gemeenschappelijke ruimtes waar leerlingen kunnen samenwerken.

Lesblokken van 90 minuten waarin leerlingen werken aan hun (huis)werk. Blokken van 90 minuten zorgen voor rust, verdieping en ruimte om samen te werken. Overzichtelijk ook, een aantal vakken op een dag.

Na een korte off- en/of online instructie aan de slag met taakbrieven. Taakbrieven die een tijdspad van een week (soms langer) omvatten. Ze zijn terug te vinden op het online platform. En wanneer ze zijn afgerond worden de taken geëvalueerd en gereflecteerd.

Ik denk terug aan het projectmatig werken waar Florus en ik een jaar eerder mee gestart waren. Er werd ingezoomd en meer verdiepend gewerkt. Leren leren. Dat gaat makkelijker wanneer je in blokken werkt. Of de ‘streaming’ zoals als dit binnen onze school werd genoemd: werken met vakleerkrachten (of leerkrachten verantwoordelijk voor een vak in ons geval) om de kwaliteit van het onderwijs te waarborgen.

Verder zie ik op ’t Ravelijn twee didactische leerlijnbewakers die als proceseigenaren de visie van de school en de kwaliteit van de leerlijnen, -doelen en werktaken waarborgen. We hebben vorig jaar een aanzet gemaakt ons onderwijs richting deze vorm van werken te bouwen. Het is noodzakelijk om vanuit gedeelde visie het onderwijs vorm te geven samen met iedereen binnen school. Ik mis dit nu.

Ook is een platform waar alles samen komt van belang! Op deze school is gekozen voor Office365, een platform dat gratis wordt aangeboden. Een slimme zet van Microsoft. Tegelijkertijd is er de ruimte voor Volution om samen met de school de bouwen aan een werkbare vorm: voor de leerling, school, de leerkracht én ouders! Door zelf te gaan flippen borg ik mijn instructies alvast. Niets innovatiefs aan flippen, wel als mogelijke brug naar Gepersonaliseerd Leren.

En dan, niet onbelangrijk: een nieuw schoolpand, gebouwd vanuit de visie van de school. Ik denk aan Hellerup, uit Denemarken. Daar heb ik mogen ervaren hoe mooi leren kan zijn. Hoe motivatie, enthousiasme en de wil om te leren als een stroom door de school heen flowt.

Vandaag brengt mij weer een stuk dichter bij mijn droom: goed onderwijs waar iedere leerling gezien en gehoord wordt. Waar het vertrouwen op dat ieder kind wil ontwikkelen aan de wieg staat voor waarde(n)vol en gedragen onderwijs. Samen de school vormgeven, met leerlingen, ouders en leerkrachten. Leerkrachten die hun innerlijke passie weer laten ontvlammen. Leerkrachten die iedere dag vanuit een positieve balans werken en leerlingen weten te raken. Leerkrachten die onderwijs dragen, uitdragen en vanuit rolwisseling de leerling meenemen in hun eigen unieke (leer)proces.

Time for action, who’s in?

Een nieuwe start

Wat een dag! Alsof de intentie van een dag eerder direct is ingezet. In de ochtend heerst er een zeer fijne en positieve sfeer in de groep. Iedereen werkt op zijn/haar eigen tempo aan verschillende taken. Gevoel van autonomie versterkt het gevoel van competentie zichtbaar. Mooi om te zien hoe leerlingen hun eigen verantwoordelijkheid pakken maar ook – of juist daardoor – ‘spontaan’ anderen gaan helpen.

Wanneer ik de angst over ‘verantwoordelijkheid aan leerlingen geven’ aanboor gaat deze zeer regelmatig over in een ‘ja maar wat als…’. Vandaag opnieuw de bevestiging: als ik zelf volledig beschikbaar ben in de groep zijn zij dat voor hun eigen proces en zelfs voor die van anderen.

Mijn gat in zelfvertrouwen lijkt gedicht. Het is voelbaar, zeker in vergelijking met eerder deze we(e)k(en). Er lijkt iets wezenlijk te zijn veranderd…

Niet iedereen heeft aan het einde van de dag alle geplande taken af. Werktempo en -houding zijn verschillend, juist in deze groep. Een groep met in potentie leerlingen die veel meer kunnen dan het niveau waarin ze zijn ingedeeld. Maar ook leerlingen die jarenlang gevaren hebben op gedrag en niet geleerd is wat hun talenten zijn, niet geleerd is hoe moeilijkheden te overwinnen, niet geleerd hun eigen toekomst te creëren. Ik mag dit proces ontsluieren. Ik maak bespreekbaar hoe hard er is gewerkt, wat ik zie gebeuren en geef het woord aan de leerlingen als ik hen vraag wat er nodig is om moeilijkheden te overwinnen. Er wordt hulp aangeboden, verschillende leerstijlen en -strategieën vliegen door het lokaal. Ik geniet. De veiligheid is terug!

En in deze veilige setting wordt geleerd dat ‘werk af’ een proces is, dat niet iedereen hetzelfde proces doorloopt en vooral ‘dat het volwassen is’ om hulp mag vragen. Sterker, dat door te vragen het proces en gevoel van competentie wordt versterkt!

De werkflow wordt in de middag voortgezet. Gevolgd door een leuke CKV les waar de leerlingen aan een nieuwe opdracht starten. En zelfs zij die mij bezig houdt laat vol trots haar tekening zien. Ik denk terug aan de tweede tekenles waarbij alles van tafel ging en een ‘ik kan niet tekenen’ er achteraan gegooid werd. Gegroeid is ook zij. Ze vertelt vandaag haar doel: “ik wil zo snel mogelijk naar het regulier onderwijs. Ik vind het hier maar niets. Oh, en als ik achttien ben wil ik naar LA! Dan ga ik daar wonen.”

Dromen. Groot dromen. Ik luister, bevraag haar en geniet van haar verlangen. Ik geniet nog meer van de rust en veiligheid waarin zij zichzelf ontwikkelt. Een weer maakt het me bewust dat ontwikkeling alle tijd en ruimte nodig heeft om zichtbaar te worden. En dat mij enkel ‘beschikbaar zijn’ te doen staat. Ik kan mijn best doen, aan leerlingen trekken om hun werk af te maken en ze waarderen met alleen een cijfer maar wanneer lesstof niet gemaakt wordt kunnen dat signalen zijn. Signalen waarin ik de lesstof anders aan te bieden heb, hen producent leren maken van hun eigen leerproces. Of waarop ik lesstof afstem op het proces waar zij zichzelf bevinden.

Deze week zouden presentaties gehouden worden. Niemand is zeker genoeg of klaar om hun presentatie voor de klas te houden. Tja, in gesprek en samen een nieuwe afspraak maken.

En, omdat er ruimte ontstaat: het laatste uur ‘the Yellow River‘. Een praktische oefening waarin duidelijk en zichtbaar wordt hoe moeilijk samenwerken eigenlijk is. Een prachtige oefening voor mij om leerlingen te observeren, als individu en als groep.

Een frisse neus.
Een nieuwe start.

Ouder en het niet weten

Vandaag twee oudergesprekken. Naar school gekomen om hierbij aanwezig te zijn. Twee leerlingen die moeilijk te motiveren zijn: de een door problemen met zijn prikkelverwerking, de ander laat zich ogenschijnlijk met de richting van de wind meevoeren.

“Iedere dag is het overleven. Mijn kind is zelfbepalend, overziet het grotere geheel niet en laat zich door niemand de wet voorschrijven”.

Duidelijke taal! Ik merk dat ik de onzekerheid van deze ouder voel en deel. Ook ik weet niet goed wat te doen. En dat is nieuw voor mij. Ja, redenen genoeg te bedenken:

• ik werk nog maar twee dagen,
• mijn visie op onderwijs van/met deze doelgroep is op een aantal fundamentele punten verandert,
• onderwijs afgestemd op de leerlingen vraagt het faciliteren van zaken,
• aanvliegroutes en leerkrachtstijlen tussen mij en mijn duo-collega tekenen zich af,
• de dagen in de week zijn essentieel: vrijdag is een wezenlijk andere dag dan dinsdag en misschien is het beter om maandag &dinsdag te werken,
• en ouderbetrokkenheid/-participatie verandert van op ‘één lijn zitten’ naar ‘wij weten het ook niet meer’.

Wanneer het welbevinden van de een sterk wordt bepaald door sensorische waarnemingen is het lastig om gefocust te blijven. Als daarbij ook nog eens een mate van voorspelbaarheid gewenst is zijn er genoeg moeilijkheden te overwinnen. Een aantal weken terug had de zus van de een het eerste uur vrij. Ze was nog niet weg. Dit was onverwachts en hierdoor liep gehele dag liep ‘in de soep’.

‘Iedere dag is het overleven’ is wat mij bezig houdt. Ik luister, merk wat het met me doet en ik word me er opnieuw bewust welke coping strategieën worden ingezet. Dit is precies wat ik voel! De ander overleeft. Maar ook ik overleef: iedere lesdag ga ik naar school en ben ik bang voor de dag. Niet weten wat de dag mij en vooral de individuen in groep gaat brengen. De wispelturigheid van gedrag, gevoed door externe factoren, maakt mijn onderwijspraktijk rauw. En soms zijn er ook dagen waarop ik mijzelf afvraag hoe ik die dag overleef.

Mijn verwonderen is dan weg. Ik stap in strategieën die niet congruent zijn met mijn visie op onderwijs. Ik leg net als hen de focus op wat niet werkt. Niet werkt voor mij. En hierdoor word ik onzeker. Weet ik soms niet wat te doen. Hun gedrag en hulpvraag resoneert hun en mijn proces.

Het eerste oudergesprek zit erop. Verder dan het delen van moeilijkheden waar ouders en ik tegenaan lopen en vragen rondom wat te doen komt het niet. Een aantal schouders de lucht in volgt. Hoe graag ik ook wil, wanneer het kind niet wil is het aan mij de taak deze ‘wil’ te ontsluieren. Mij lukt het niet. Ook mijn collega ziet meerdere momenten waarop het deze leerling niet lukt. Niets anders dan het omhelzen van de feiten moet en vertrouwen en perspectief doen groeien.

Uiteindelijk wordt er niets concreet afgesproken. Ja, dat we de tijd dat de leerling niets doet noteren. Voor de leerplicht!? Alsof een leerplicht hier iets mee doet? Alsof het de leerling gaat motiveren wel iets te doen?

Op mijn weg terug naar huis reflecteer ik de ochtend. De gesprekken, maar vooral dat waar ik tegenaan loop. Twee dagen in de groep. Het lijkt in deze tak van sport haast onmogelijk. Althans mij en op dit moment. Misschien moet ik groeien in mijn rol? Is dit waar iedere parttimer tegenaan loopt? Ik leg me niet neer bij de rol van ‘invaller’! Ik ben een volwaardig docent, ken mijn kwaliteiten, mijn talenten en wil van waarde zijn. En in die twee dagen moet het mogelijk zijn een ‘de wil’ te ontsluieren. Ik schuur aan de grenzen van mijn kunnen en denk terug aan mijn pedagogisch statement: iedereen is welkom, wordt gehoord, wordt gezien en iedereen ontwikkelt.

Er is door mijn twee werkdagen wellicht (en blijkbaar) meer tijd en ruimte nodig om ‘de wil’ bij een aantal leerlingen te ontdekken. De relatie als vehicle. Vorming van ‘wie ben ik’ en ‘hoe verhoud ik me tot anderen’ heeft nu voorrang. En die ruimte kan ik ze geven, maar ik heb alleen niet het gevoel dat deze ruimte schoolbreed wordt gedragen. En precies daar zit mijn weerstand. Weerstand omdat ik niet weet dat het enkel míjn wens en verlangen is. Of moet ik dit maar loslaten? Accepteren als weten dat ik het soms ook niet weet. Voelen dat in het niet weten mijn weten schuilt.

Wat ik nodig heb? Backup. Althans, ik noem het backup: ruimte om te bouwen met leerlingen. Te bouwen aan de relatie met en tussen leerlingen. Ruimte om in de klas van mijn collega mee te kijken. Want als ik niet de ruimte pak kan ontkoppeling een valkuil zijn. Raak ik mijn kwetsbaarheid kwijt. Mijn verwonderen. En juist nu, in deze situatie is het mezelf kwetsbaar opstellen wat mij doet reflecteren op wat ik doe. Mijn aanpak evalueren of ik congruent vanuit mijn onderwijs-pedagogische visie handel.li

Tijd om dit open te gooien en te delen! Van overleven naar LEFen. Zo verschillend zijn mijn leerlingen en ik nog niet…

Onhandig

De gehele dag is het onrustig in de school. Al vanaf het eerste lesuur zie je leerlingen in de gang. Lopen, schreeuwen, elkaar uitdagen, op weg naar een escapeklas*, tussendoor een leerling naar de wc. De leerlingen in de groep hebben er zichtbaar last van. Ze proberen zich afzijdig te houden. Oordopjes in, muziek hard aan en maar proberen zich te concentreren op hun lestaak.

De eerste drie lesuren voorbij zijn en ik ben trots op hen. Een enkeling kwam niet of moeilijk tot werken, het overgrote deel heeft hun werk zo goed als af. Hard en ‘ontspannen’ gewerkt.

Nu het vierde lesuur en in alles voel je hem onrustig worden. De ochtend lijkt haar tol te eisen. Logisch ergens: wanneer je sensorisch geen spiegel hebt om alles buiten je te filteren of zelfs af te sluiten, is het heel lastig om alle ‘prikkels’ buiten te houden. Zelf heeft hij geen idee wat te doen. Vaak pas een dag later komt er bewustwording, bewust dat grenzen zijn overgegaan. Na een zelf gekozen bezoek aan de escapeklas komt hij drukker terug dan hij verwachtte. Een signaal.

Hij stapt op, loopt een paar keer naar buiten en belandt uiteindelijk in de achtervang. Hij weet dat zijn acties niet handig zijn, geen mogelijkheid anders te doen. De achtervang, dat lijkt de plek voor hem. Voor nu dan, om rustig het gesprek aan te gaan. Tot de pauze blijft hij daar zitten, omdat naar eigen zeggen een terugkeer naar de klas niet lukt. Het is de onrust die hem overneemt. Na de pauze heeft hij de intentie om het volgende vak weer mee doen. Zo belooft hij. Aansluiten en een nieuwe kans inzetten.

Een week eerder heb ik de ruimte genomen om met hem een lange wandeling te maken. Om dieper in te gaan op waar hij op stuk loopt. Naast oude pijn, angst en recente situaties is het vertrouwen in de ander geslonken tot onder nul. Ik weet hem ergens te ontdooien. Zeker als we op de terugweg naar de hoofdlocatie lopen en een opdracht meenemen.

Zijn belofte maakt hij waar. Tijdens de les treft hij de eerste voorbereidingen voor de uiteindelijke opdracht van een week eerder. Hij gaat tijdens de les verzorging aan de slag.Na de les verzorging heeft niet alleen hij een escape nodig maar alle leerlingen. Onmogelijk, dus ik kies praktisch aan de slag te gaan in plaats van de boeken in. Ik besluit de praktische opdracht te introduceren om individuele talenten te ‘scouten’: het voorbereiden van een pitch a.d.h.v. een zelfontworpen reclameposter. We gaan de school uit! Inspiratie opdoen in de stad. In gesprek met ondernemers.

Als we het park inlopen loopt hij samen met een medeleerling terug naar school. Daar waar hij de gehele dag aangaf niet op school te willen zijn, wil hij nu terug. Hij heeft het doel gemist. Onduidelijkheid. Door een gebrek aan gevoel van veiligheid niet de mogelijkheid om een vraag te stellen. Ontkoppeld met zichzelf en daarmee met de groep. Hij maakt een keus, neemt regie maar vergeet de verantwoordelijkheid.

Terug op school vergroot hij samen met zijn klasgenoot de onrust. Het dak op, schreeuwend door de gang en scheldend naar collega’s. Ik word gebeld en de twijfel slaat toe!? De spagaat compleet. Aan de ene kant de onrust, aan de andere kant leerlingen die zichzelf en hun angst ontstijgen.

Op school in de middag en de leerlingen naar huis volgt er een groot overleg. De onrust als centraal thema. Hij is onderdeel van dat thema. Er valt een oordeel, gevolgd door een externe time-out. Het wringt, zeker omdat het een uiting van onmacht is. Niet weten wat te doen, ‘kiezen’ voor wat niet handig is. Oefenen om bij zichzelf te blijven.

Ergens weet ik dat hij morgen toch niet op school zal zijn geweest. Een dag als deze kost hem een dag om alle indrukken te verwerken. Nu mag hij ‘geoorloofd’ een dag thuis zijn. Alles een plek geven en tegelijkertijd in alle rust werken aan wat morgen op het programma staat. In zijn eigen tempo, op zijn eigen manier. Zo wordt onhandig handig.

 

*Een escapeklas is de klas van een collega waar een leerling wanneer het ‘even niet lukt’ in diens eigen klas, zelf gekozen of op advies van de leerkracht naar toe kan. Daar kan de leerling zijn werk afmaken of op eigen wijze tot ‘rust’ komen.

Waar ik tegenaanloop is dat deze escapeklas te veel het doel heeft om het kind te normaliseren: daar waar ingegaan wordt op wat er nu mis gaat, gaat het er eigenlijk om hoe de prikkelverwerking anders verloopt en wat het kind nodig heeft zich prettig te voelen. Mijn inziens wordt aan deze essentie voorbij gegaan. De waan van de dag of de ruimte die je als leerkracht voelt als belangrijkste variabelen. Ruimte voor het gesprek om deze essentie te achterhalen.

De spiegel en kwetsbaarheid

In de ochtend een gesprek met een collega. Openhartig. Ik hoor dat mijn visie, mijn groei en ingezette acties een onzekerheid voedt. Ik heb het vaker gehoord. Ik deel mijn idee dat deze onzekerheid enkel projectie is. Dat ik een veilige spiegel mag zijn om te zien waar deze collega nu zelf doorheen gaat. Het overwinnen van onzekerheden en staan voor diens eigen visie. Een verlangen.

Ergens maakt het delen van deze onzekerheid mij weer onzeker. Het schuurt aan oude pijn. Ik voel mezelf ergens wegglijden, de pijn die mijn onzekerheid zo lang heeft gevoed. Doe ik iets niet goed dan? Dat. Tegelijkertijd ben ik me in het moment er bewust van dat ik mezelf voel wegglijden. Dat beseffende kan ik dus ook een andere keus maken. Nu.

Ik twijfel en besluit even stil te zijn. Om te voelen of dat wat gezegd wil worden ook daadwerkelijk gezegd ‘moet’ worden. Ik overdenk mijn gedachten en alles wat ik zou willen zeggen. Alles dat gezegd wil worden voelt als een ladder om uit de kuil te kruipen. Ik kies ervoor om even niets te zeggen. De woorden dragen uiteindelijk niet bij aan de openhartigheid van dat waar mijn collega mee worstelt. Ik neem perspectief, herken het gevoel en hoef er niet in mee te gaan. Bevrijdend. En het is deze vrijheid waarin ik haar kan ontmoeten.

Mijn valkuil in het nemen van perspectief is het vereenzelvigen. Afstemmen heeft voor mij het gevaar in zich mee te gaan in de energie van de ander. Ik neem dan over, ga dan ‘zorgen voor’ in plaats van ‘ondersteunen’. Natuurlijk is het goed dat ik ook een bepaalde zorg voel, dat ik resoneer op de energie van de ander en/of kan invoelen. Mijn grootste uitdaging is vanuit stilte mijn intentie weg te zetten en het vertrouwen haar werk te laten doen. En vooral: niet te snel willen gaan!

Deze collega worstelt, worstelt met zichzelf en worstelt met het ‘verhouden van zichzelf tot de ander’. Hoe ik me verhoud tot mijn collega start bij hoe dicht ik bij mezelf kan blijven. Ik luister, volg de worsteling en vanuit een veilige kwetsbaarheid ontstaan de antwoorden voor mijn collega als vanzelf. De spiegel doet ons samen groeien, verder brengen en er ontstaat een nieuwe werkelijkheid: we delen beiden waar we mee bezig zijn en wat ons verlangen is. Vanuit een gedeelde visie zetten we nieuwe intenties de wereld in.

Eén van die intenties is het verder brengen van de waarden binnen Flipping The Classroom. Sinds ik het leren rondom wiskunde heb omgedraaid is er een openheid in de groep ontstaan. Kan mijn focus naast de stof worden gericht op de relatie met de leerling. Is er bij de leerlingen het besef dat er ruimte is voor vragen. Draagt individuele aandacht bij aan het versterken van de basisveiligheid. En precies dat willen mijn collega en ik verder brengen, binnen school en binnen de stichting.

Wordt vervolgd.
Vast.
Ooit.

Regel zelf je niveau

Vorig schooljaar stapte hij als eerstejaars leerling de school binnen. Een opmerkelijke verschijning. Omdat hij is zoals hij is. Eigen. Een jongen die niets anders dan zichzelf kan zijn. En toch ergens anders dan de rest. Tegelijkertijd precies hetzelfde: een onuitputtelijke drive om te willen leren, met een eigen wijsheid en een eigen blik op de wereld.

Jaren eerder, zo vertelt moeder, wordt bij het medisch kinderdagverblijf gezegd dat zij als ouders maar niet een te hoge verwachting moeten hebben van haar zoon. Als een heipaal stevig in de grond, zo niet in het beton gegoten.

Het pad naar het speciaal onderwijs dus. Een uitstroomperspectief van  in eerste instantie praktijkonderwijs. Een school waar je wordt toegelaten als je een IQ lager dan 70 hebt. Hij werd getoetst, meerdere malen. Een twijfel: zijn voorkomen en betere resultaten. Hij mocht daarom op onze school en startte een jaar eerder op BBL/KBL-niveau.

Voor ons werd al snel duidelijk dat deze jongen meer in zijn mars had. Véél meer. Met een werkhouding als die van een ‘reguliere’ leerling werkte hij hard aan zijn eigen leerproces. Met een focus een duidelijk doel: eruit halen wat erin zit. Hij leek er geen enkele moeite mee te hebben. Hij was en is zichzelf. De authentieke wil om te leren ontsluiert.

Dit jaar zit hij opnieuw bij mij in de klas. Het maakt mij blij. Dit omdat ik het voorrecht heb om zijn ontwikkeling te mogen volgen. Om samen met twee sterke ouders onderdeel te zijn in zijn groei. Sterke ouders omdat zij hem zien, volgen en voeden. Hem over drempels helpen, grenzen verleggen en dat alles met liefdevolle aandacht.

In ClassDojo krijg ik een bericht van zijn moeder om het gesprek van vanmiddag te bevestigen. Eerder deze week is hij al naar mij toegekomen met de boodschap: “jij moet een gesprek plannen!?” Ik moest er van binnen hard om lachen. Natuurlijk wilde hij een vraag stellen. Maar soms is een vraag stellen moeilijker dan een ander in beweging te brengen. Ik legde de verantwoordelijkheid terug bij hem.

“Wat maakt dat ik een gesprek zou ‘moeten plannen’?”
“Nou, ik wil naar TL en jij moet een gesprek plannen met mijn ouders.”
“Ah, wat een mooi verlangen. Wat nu als ik jou de opdracht geef om dit gesprek te organiseren? Het gaat tenslotte over jou. Toch?”

Zijn vragende blik ontvang ik. Op zijn non-verbale ‘nee’ op mijn hoe-vraag vervolg ik met een stappenplan. Kort, simpel en duidelijk te nemen stappen. Hij zet ze en vandaag hebben we na school een afspraak met elkaar: zijn ouders, mijn duo en hijzelf.

Voor me zitten trotse ouders die meer dan blij zijn met het initiatief, zijn initiatief. Maar ook blij met zijn ontwikkeling en groei. Vol trots luisteren ze naar hun zoon die het gesprek voert. Hij deelt zijn verlangens en onderbouwt zijn wens met eerder behaalde resultaten en reflectie. Zijn wens weigeren wordt onmogelijk gemaakt.

Hij leert zijn eigen toekomst creëren.

Aan ons, mij als leerkracht en net als zijn ouders, hem te volgen. Het is aan mij om hem te blijven uitdagen, op zoek naar de grens van zijn kunnen die zich steeds lijkt te verplaatsen. De grens die zich vanuit veiligheid, tijd en ruimte laat oprekken. Een brede horizon met opkomende zon verlicht het onontgonnen gebied. Het beton van ooit maakt plaats voor een voedzame bodem.

De wandeling

Als hij in de ochtend binnen komt en op zijn plek gaat zitten kijkt hij naar het bord. Iedere dag doet hij dit. Zijn eigen routine: binnen komen, zijn oortjes oprollen, jas uit, zitten en het rooster van de dag bekijken. Vandaag is hij het bekijken van het rooster voor.

“Ik heb geen zin in verzorging!”

Aan zijn toon hoor ik dat het totaal geen zin heeft om hier op in te gaan. Hij heeft zijn keuze al gemaakt. Met een glimlach en een knipoog ontvang ik zijn opmerking en gebaar hem even in stilte iets voor zichzelf te doen. Dit om niet zijn eigen onrust verder te doen laten groeien. Ook hij ontvangt.

Wanneer in de middag het blokuur verzorging is aangebroken en de vakdocent de leerlingen meeneemt blijft hij zitten. De docent had ik al ingelicht en zodoende vervolgt hij zijn les. Hij kijkt me wat vragend aan. Zijn blik verandert in verwondering als ik mijn jas pak en deze aan doe.

“Kom, doe je jas aan. We gaan even een stuk lopen.”

Hij staat op, pakt zijn jas en loopt achter mij aan. Een verandering als deze leek hij eerder niet te kunnen handelen. Vandaag is anders. Eerder zette hij de intentie om niet naar verzorging te gaan. Ik kan dan op mijn kop gaan staan, maar het niet in beweging krijgen van hem is zowel een talent als valkuil. Vastberaden is hij! Een kwaliteit, alleen in het onderwijs vaak onbegrepen.

Buiten lopen we van het schoolplein af en richting het park. Naast wat algemene en persoonlijke vragen snijd ik voorzichtig het vak verzorging aan. En belangrijker, zijn drijfveren om niet naar verzorging te willen. In eerste instantie lijkt het erop dat het om het vak gaat. Maar na doorvragen komt naar boven dat het de docent is wat hem weerhoudt.

Een week eerder is hij gefixeerd. Door een woede-uitbarsting onbeweeglijk vastgezet. En de vakdocent is het die met zijn handen van hem af had moeten blijven. Ik voel zijn woede opnieuw opkomen. Ik vraag door, maar dan naar de aanleiding. Zijn woede zakt en maakt plaats voor onbegrip

.“Ja, ik moest van de meneer naar huis, omdat ik niets wilde doen. En omdat ik druk was. Oké, dat is prima, dus ik ben gegaan. Komt de meneer achter mij aan en zegt hij dat ik terug moet komen. Daar begrijp ik dan niets van. Waarom stuurt hij me weg en haalt me dan weer terug? … Ik ga op mijn plek zitten, maar ik ben dan nog niet direct rustig. Hij gaf me gewoon geen kans. De eerste keer dat ik wat zei moest ik weer vertrekken. Dat deed ik niet. Eerst moest ik weg, dan weer terug en nu weer weg. En toen belde hij de ‘vakdocent’. Hij pakte mij vast en toen werd ik boos!”

Dus eigenlijk was het de onduidelijkheid die voor ruis heeft gezorgd. Het is niet de vakdocent maar het niet kunnen begrijpen van het weg-terug-weg-gepingpong. Hij beaamde dit en langzaam vielen er voor hem puzzelstukjes op zijn plek. Ik vertel hem dat we nog maar een aantal weken met hem werken, hij al een leven lang met zichzelf. Het kost ons tijd hem te leren kennen en hij ons.

Terwijl we verder lopen vertelt hij over zijn verlangen. De zaak van zijn vader overnemen is duidelijk niet zijn wens, iets in de economie wel. Ook daarom vindt hij verzorging maar niets.

Een idee plopt op. Op onze terugweg lopen we naar de hoofdlocatie. Binnen zoeken we de docent economie en lopen zijn lokaal binnen. De les is daar net afgelopen en zodoende heeft de man ruimte om naar zijn verhaal te luisteren. We bedenken samen een opdracht: vanuit dat wat bij verzorging gemaakt wordt koppelen we een economie-opdracht. Een grote lach verschijnt op zijn gezicht. Perspectief.

Een wandeling. Een moment om samen elkaar te leren kennen en verlangens te horen. Een wandeling als inzet om onderwijs af te stemmen op behoeften van leerlingen. Een mooi pad tekent zich voor hem uit.

Ondernemend onderwijs

Op een maandagochtend buiten de deur. De gemeente Breda nodigde Jong Ondernemen en Stichting Buitenkans uit om leerkrachten en leidinggevende uit verschillende onderwijsorganisaties te inspireren. Om samen inzicht te vergaren waar ‘we’ als onderwijs staan, welke visie mijn stichting heeft op het gebied van ondernemen, waar de school staat en hoe ik me als leerkracht verhoud in dit geheel.

Het is een feit dat onze maatschappij een bijzondere transitie doormaakt. Zo bijzonder dat verschillende iconen roepen dat het onderwijs van nu belangrijke te leren vaardigheden lijkt te missen. Vaardigheden die onze kinderen nodig hebben om in de toekomst hun future jobs te kunnen uitvoeren. Ze worden 21th Century Skills genoemd, of ook wel Basic Skills. Vandaag gaat het over ondernemerschapskills binnen het onderwijs. Het wordt een dag vol vragen.

De eerste gaat over wat en hoe we de leerlingen leren en opleiden voor de toekomst. Over wat daar voor nodig is. Een tweede gaat over competenties. Want als ondernemerschapskills nodig zijn bij kinderen en jongeren, welke competenties vraagt dit dan van hun leermeesters en dus mij als leerkracht?

We zijn los en direct wordt mijn doel helder: inspiratie opdoen en weten waar ik ‘sta’ voor wat betreft ondernemen in het onderwijs.

Sinds het begin van dit jaar (en eigenlijk al een jaar eerder) ben ik samen met een groep onderwijzigers gestart met het vormgeven van een particuliere school: de Dutch Innovation School, kortweg de DIS. Een persoonlijk ontwikkelingstraject waarbinnen onze gezamenlijke visie samen komt bij het woord ‘interconnectiveness’. Door zo volledig mogelijk verbonden te zijn met jezelf en je omgeving als geheel kun je contact maken met dat wat je drijft.

Iets eerder dan de start van de DIS ging ik op avontuur met collega Florus. Samen schreven we een ‘nieuw’ concept om ons onderwijs vorm te geven. Ondernemen binnen een bestaand systeem, vanuit cross-over visies zoals Big Picture, Essential School, Montessori, Covey en TheoryU.

Ondernemendheid genoeg zou je denken.

Maar hoe ziet nu een ondernemende school eruit? Als groep zijn we het er over eens dat je hele leven voor één baas werken van 9u-17u voor velen niet meer van deze tijd is. Onderzoek blijkt zelfs uit te wijzen (bron niet paraat, sorry) dat velen in een leven 10 verschillende banen hebben. Hoe leidt een school op voor multipotentialite-skills?

Volgens mij start een ondernemende school bij een duidelijke visie en missie. Om vervolgens ruimte te bieden voor ondernemerschap van leerkrachten. Als docent ben je leermeester en voorleef je dus ‘the why‘ en hoe je kinderen de wereld in wil zetten. Je bent een inspiratiebron voor je leerlingen. En het is ook belangrijk dat het onderwijs inspeelt op ‘de branche’. En ergens klinkt dit laatste punt nog wat vaag. Want hoe kun je voorlopen op wat nog gaat komen? Hoe pas je een school aan op wat nodig is?

De school uit! Een verbinding creëren met het bedrijfsleven, waardoor talenten van leerlingen zichtbaar worden, worden ontdekt, versterkt en leerlingen leren in welke context zij het best kunnen werken. Interconnected dus!

Wat het vraagt van ondernemende leerkrachten? Buiten de kaders denken! Een beroep doen op je lef. De moed om los van teams het onontgonnen gebied buiten de status quo te ontdekken. Practice what you preach, zoals hierboven al kort is aangestipt. Zelf dus ondernemend zijn, de kracht van de twijfel aanspreken en flexibel handelen. Creativiteit aanspreken met een ‘alles is mogelijk’-mentaliteit. Fouten durven maken: trail and error, starten, op je bek gaan en doorontwikkelen. Van leerlingen en studenten actieve producenten ‘maken’, met duidelijke doelen. Buiten het ‘doe maar normaal’ durven denken, voorbij het omdenken. Andersomdenken! Werken met en in projecten. Samen met oud-leerlingen/-studenten die verbonden worden aan de opleiding binnen school.

Ik geloof in de ondernemende leerkracht die zijn eigen opleiding creëert. Leermeesters die over 5 jaar zelf worden gekozen door de leerling van dan. Mijn kinderen nu. En dan zomaar wat vragen die bij me opkomen:

Hoe ziet mijn student er over 5 jaar uit?
Wat verwacht hij/zij van mij als leerkracht?
Hoe dacht ik in 2010 hoe de leerling/student nu zou leren?
Hoe ziet mijn school eruit?Hoe ziet onderwijs er over vijf jaar uit?
Wat moet een docent over 5 jaar kunnen en kennen?

Een eerste brainstorm levert ogenschijnlijk holle begrippen op. Maar voor mij wordt het echter steeds duidelijker waar mijn innerlijk kompas mij naartoe leidt. Wanneer ondernemen, onderzoeken, presenteren en communiceren belangrijke pijlers is het belangrijk om als school:

• perspectief te bieden vanuit een concrete context,
• het vormen van en de vorming van de leerling als de essentie te zien en er naar te handelen, zowel voor wat betreft gedrag als ook samenwerking en sociale interactie,
• iedereen contact te leren maken met hun eigen verantwoordelijkheid voor het leren binnen ieders individuele proces, de ontwikkelmotor van iedere lerende blijven voeden,
• de multifunctionaliteit en potentieel van leerlingen te ontsluieren en hen leren hoe zij met hun potentieel van waarde kunnen zijn.

En ik? Mijn taak wordt het om vanuit een coachende rol leerlingen ervaringsgericht te laten leren en ontdekken. Het vraagt kwetsbaarheid en onvoorwaardelijk vertrouwen in het proces dat ik aanga met mezelf, de leerlingen en diens ouders. Leerlingen leren wat eigenaarschap is. En tegelijkertijd gebruik maken van de netwerksamenleving waarin we leven. Het leren van leraren waarvan je wil leren. Apprenticeship. Als leerkracht zichtbaar zijn en bewust zijn van waar mijn kracht en mogelijkheden liggen. En ‘weten’ wat ik nog te leren heb.

Als laatste krijgen we een tool mee: het Effectuation Canvas. Het doet me denken aan het Business Model Canvas You waar we gebruik van maken bij de DIS. Mijn verlangen is om deze vorm op te pakken en ook binnen ons team dit model te brengen. Wellicht een hele onderneming. We zullen zien…

Fouten

Na de middagpauze lopen een aantal leerlingen onrustig het lokaal binnen. Dat wat buiten is gebeurd versterkt de frustratie, verhoogde staat van arousal van één van hen. Frustratie dat wordt gebotvierd op hem.

Hem, een jongen die het heel lastig vindt om een relatie aan te gaan. Al vroeg in zijn jeugd geen thuis. Geen contact met familie. Een tante ziet hij eens per jaar, omdat anderen dat nodig vinden. Vele pleeggezinnen en woongroepen heeft hij al gezien en beleefd. Een basisveiligheid mist hij, loyaliteit naar ouders lijkt verdampt. Loyaliteit naar iedereen overigens. Vertrouwen trouwens ook, en dan vooral in zichzelf. Recentelijk kwam daar ook nog eens landelijke media overheen.

En dan zit hij op een school. Zelf geen inspraak, moeite met leren omdat hij anders leert, hij heeft meer tijd nodig en alle moeite om zijn gedachten te blijven ordenen. Maar bovenal, voor wie of wat leert hij? Ja, voor zichzelf. Maar wie is dat?

Ook zit hij in een klas waar anderen moeite hebben niet ontkoppeld te raken van zichzelf. Anderen die ook, maar op en vanuit totaal verschillende invalshoeken, moeite hebben te leren en met sociale omgang. En nu dus weer hij tegen hem.

Het resulteert in schreeuwen door de klas, versterkt door anderen die zichzelf en hun emoties moeilijk kunnen reguleren. Moeite met het in goede banen leiden van hun ‘woede’. ‘Hem’ is enkel een makkelijk ‘slachtoffer’ om alles wie hij is. Hij is gelukkig al zo ver dat hij de schreeuwers negeert.

Het leidt nu alleen tot extra woede.

Een van de schreeuwers is de bron van de onrust. Als ik me tot deze schreeuwer richt voel ik eigenlijk direct dat enig gesprek lastig gaat worden. Het coachen in het leren maken van positieve keuzes en het reflecteren in het omgaan met ‘de zelf’ lijkt onmogelijk. Als een tijdbom die intern niet weet hoe lang de tijd nog tikt.

De schreeuwer loopt naar hem toe. Hij had net een koek in zijn mond gestopt, vergeten te eten in de pauze was het argument. Tegelijkertijd leek hij het tikken van de bom ook te voelen. Wanneer de schreeuwer boven hem staat te schreeuwen dat hij na de pauze niet meer mag eten, klinkt er een: “oké!” Met een lach lijkt hij de schreeuwer te volgen. Niets is minder waar, want een volgende hap wordt genomen. Het lont van de bom wordt aangestoken en de schreeuwer grist de koek uit diens hand. Met een zwiep beland dat wat is overgebleven van de koek op een bed van weggegooid afval. Het geluid van de rand van de vuilnisbak resoneert door het lokaal.

Ik besluit de tikkende bom tot ontploffing te brengen. Dit om de veiligheid van de schreeuwer en de groep te waarborgen. Tijd om het lont wat extra snelheid mee te geven.

“Beter blijf je van andermans spullen af. Volgens mij werkt dat voor jouw spullen ook zo!?”

Een duidelijke verwachting en een poging om de schreeuwer een laatste keer tot reflectie aan te zetten. Meestal werkt het ook om wat te zeggen, in dit geval ‘de manier waarop’, wat niet wordt verwacht. Om te verwarren. Dit keer draait hij niet bij. Het snellont stevent op mij af. Er komt iets uit met dat hij niet zo wenst aangesproken te worden. Ik hoor mezelf nog iets zeggen als iets met ‘het goede voorbeeld geven’ en voor ik het weet vlieg ik door het lokaal.

De schreeuwer schrikt van zijn actie en snelt het lokaal uit. Onderweg schopt hij nog een kastdeur en veiligheidsglas kapot. Hij weet dat hij grenzen over is gegaan. En hij weet nu ook dat het veilig genoeg is zijn eigen gevoel van onveiligheid op een andere manier te uiten. Om na zijn fouten te oefenen. Oefenen verantwoordelijkheid te dragen voor gevoelens die niet van hem zijn. Energie die buiten het lokaal mag blijven. Bemoeienis die niet enkel over regels gaan.

Klasgenoten zijn geschokt, geschrokken. Onbegrip ont-moet begrip. Er ontstaat een open gesprek: “ik begrijp hem wel ergens. Hij vindt het moeilijk om zijn eigen fouten toe te geven. Maar het toegeven van fouten is niet stom. Het gaat niet over winnen, maar dat je ‘volwassen’ om kan gaan met de situatie.”

Een wijze les. In stilte geniet ik van de intentie die deze jongen neerzet! Na zijn betoog kijkt hij me aan. Hij lijkt bevestiging te zoeken. Met een glimlach herhaal ik kort wat ik hoor: oefenen in het leren maken van fouten, het ontleren van dat alles maar goed moet zijn. Het vraagt MOED, de moed je kwetsbaar op te stellen. En soms, soms doet dat nog pijn.